فرهمند علیپور – روز ۱۹ اکتبر برابر با ۲۸ مهرماه در اقدامی تروریستی خودروی وسام الحسن، رئیس اداره کل اداره اطلاعات سازمان امنیت لبنان منفجر شد و این چهره کلیدی نزدیک به اپوزیسیون لبنان به قتل رسید. مخالفان دولت لبنان به سرعت سوریه و نخست وزیر نجیب میقاتی را مسئول این رخداد معرفی کردند. سعد حریری تنها راه نجات کشور را سقوط دولت میقاتی عنوان کرد و فواد سینیوره هم دولت را مسئول این عملیات تروریستی دانست.
تظاهرات اعتراضی برخی از مناطق لبنان را در برگرفت و نخست وزیر تقاضای استعفا کرد که توسط رئیس جمهور پذیرفته نشد. دولت‌های غربی از جمله وزیرامور خارجه آمریکا، فرانسه و سفیران ایتالیا، بریتانیا و نمایندگانی از تحادیه اروپا طی دیدار و تماس با میقاتی، حمایت کشورهای خود را از دولت وی اعلام کردند.
خواست برکناری دولت میقاتی – دولت نزدیک به حزب‌الله – اما از سوی اپوزیسیون به طور جدی مطرح شد، گرچه به نظر نمی‌رسید که مخالفان شانسی در پیش‌برد این خواست داشته باشند. روز۲۷ اکتبر نیز نخست وزیر میقاتی خطاب به اپوزیسیون لبنان گفت که موضوع استعفایش دیگر مطرح نیست. وی تاکید کرد که «به شیوه سیاست کناره گیری خواهد کرد و نه از طریق خون.»
در خصوص کشمکش میان دولت لبنان و مخالفان آن گفتگویی داشتیم با شاهین نوربخش خبرنگار ایرانی ساکن بیروت.
جناح ۱۴ مارس پس از ترور وسام الحسن، رییس اداره اطلاعات سازمان امنیت خواستار سقوط دولت میقاتی شده است اما با گذشت یک هفته از این انفجار تروریستی و برگزاری تجمعات اعتراضی، به نظر نمی رسد این جناح به خواست خود نزدیک شده باشد. از سوی دیگر دولت‌های غربی هم حمایت خود از دولت میقاتی را اعلام کرده‌اند. دلیل آن چیست؟
شاهین نوربخش: لبنان در شرایط ویژه و حساسی به سر می‌برد که قابل مقایسه با سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ میلادی و وقایع پس از ترور رفیق حریری نیست. در آن دوره جناحی که به جریان ۱۴ مارس معروف است توانست اکثریت پارلمانی را کسب کند و بر دولت مسلط شود. اگر چه در نهایت با کارشکنی‌ها و تهدیدات حلقه‌های سوریه که اوج آن را در ۷ مه سال ۲۰۰۸ و ترورهای سال ۲۰۰۹ یا تحصن ۶۰۰ روزه حزب الله شاهد بودیم، ناچار به تشکیل دولتی ائتلافی شد و آن دولت هم پس از مدت کوتاهی سقوط کرد.
اما شرایط فعلی را باید با توجه به بحران سوریه ارزیابی کرد و برخی بر این اعتقادند که رژیم بشار اسد برای گشودن منفذهای تنفس خود می کوشد بحران را به خارج از مرزهای خود بکشاند.
رهبران جناح ۱۴ مارس و کشورهای غربی به خوبی می‌دانند که در شرایط فعلی بحرانی شدن اوضاع در لبنان برنده‌ای جز رژیم بشار اسد در سوریه نخواهد داشت. همچنان که پرونده جنجالی «میشل سماحه» (وزیر لبنانی هوادار نظام سوریه که به دست داشتن در چند عملیات تروریستی متهم شده است) که به نظر می‌رسد آقای وسام الحسن نیز قربانی پیگیری آن شده باشد، نشان‌دهنده تلاش‌های خطرناکی برای کشاندن بحران سوریه به لبنان بود. خوب در این شرایط سقوط دولت آقای میقاتی می‌تواند به ایجاد خلاء قدرت بیانجامد و لبنان را بار دیگر به دوره‌ای بدون دولت وارد کند. اکثریت شکننده پارلمان و نقشی که گروه‌های نزدیک به سوریه با تکیه بر قدرت نظامی می‌توانند ایفا کنند، این احتمال را تقویت می‌کند.
رهبران ۱۴ مارس اما در مراسم تشییع پیکر وسام الحسن به صراحت خواستار استعفای دولت میقاتی شدند.
شاهین نوربخش: رهبران جناح ۱۴ مارس و کشورهای غربی به خوبی می‌دانند که در شرایط فعلی بحرانی شدن اوضاع در لبنان برنده‌ای جز رژیم بشار اسد در سوریه نخواهد داشت. همچنان که پرونده جنجالی «میشل سماحه» (وزیر لبنانی هوادار نظام سوریه که به دست داشتن در چند عملیات تروریستی متهم شده است) که به نظر می‌رسد آقای وسام الحسن نیز قربانی پیگیری آن شده باشد، نشان‌دهنده تلاش‌های خطرناکی برای کشاندن بحران سوریه به لبنان بود. خوب در این شرایط سقوط دولت آقای میقاتی می‌تواند به ایجاد خلاء قدرت بیانجامد و لبنان را بار دیگر به دوره‌ای بدون دولت وارد کند. اکثریت شکننده پارلمان و نقشی که گروه‌های نزدیک به سوریه با تکیه بر قدرت نظامی می‌توانند ایفا کنند، این احتمال را تقویت می‌کند.
بله. ولی به اعتقاد من این اظهارات در پس پرده اهداف دیگری را دنبال می‌کند و نشان‌دهنده تلاش‌های سیاسی برای سلب مشروعیت از حامیان سوریه و نیز تغییر در مدیریت نهادهای امنیتی است. جناح ۱۴ مارس به خوبی می‌داند که اولا راه برای تشکیل دولت جایگزین به دلایلی که در پاسخ سوال اول گفتم مهیا نیست. ثانیا با فرض تشکیل دولت جایگزین، دولت ۱۴ مارس نخواهد توانست مانع از ادامه روند ترورهای سیاسی شود و به راحتی زمین‌گیر خواهد شد. از سوی دیگر ما سال آینده شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی خواهیم بود. در این شرایط به اعتقاد من جناح ۱۴ مارس سه هدف را دنبال می‌کند.
نخستین هدف حفظ حساسیت‌های افکار عمومی تا زمان برگزاری انتخابات است. دومین هدف تحت فشار گذاشتن گروه‌های نزدیک به سوریه و هدف قرار دادن مشروعیت سیاسی آنان است(همچنان که در انتخابات سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۹ با شرایط مشابهی عمل شد). اما هدف سوم که شاید حساس‌ترین و خطیر‌ترین بخش این استراتژی باشد موضوع مدیریت نهادهای امنیتی و اتصالات است. بین جناح ۱۴ مارس و دوستان سوریه در لبنان همواره بر سر مدیریت و کنترل برخی نهادهای مهم امنیتی از جمله امن العام، فرع معلومات، فرودگاه بیروت، اتصالات و قوای امن، کشمکش وجود داشته و این در حالی است که بخش مهمی از این نهاد‌ها به استثنای فرع معلومات، توسط جناح وابسته به سوریه اداره می‌شوند.
یک بار تلاش ۱۴ مارس برای تغییر دربخشی از این نهاد‌ها هم به حضور نظامی حزب‌الله و درگیری ۷ مه ختم شد. این در حالی است که ترورهای سیاسی در لبنان که در سال‌های اخیر به حذف دستکم پانزده شخصیت مخالف نفوذ سوریه انجامیده بدون اتکا به اطلاعات این نهاد‌ها امکان پذیر نبوده است. به اعتقاد من سومین و مهم‌ترین هدف جناح ۱۴ مارس پس از واقعه ترور وسام الحسن، گشودن باب گفت‌و‌گو در این باره است به گونه‌ای که هزینه لشکرکشی خیابانی و تکرار ماجرای ۷ مه را افزایش دهد که البته کار بسیار دشواری خواهد بود.
به چه دلیل دشوار است؟
چون جناح مقابل حتی به قیمت استفاده از سلاح به راحتی تن به این تغییرات نخواهد داد و تنها وضعیت سوریه و تغییرات آن است که می‌تواند شرایط برای تغییرات امنیتی در لبنان را فراهم کند.
پس با این حساب شما سقوط دولت میقاتی را محتمل نمی دانید؟
چرا اما دلایل آن کاملا به عملکرد جناح ۱۴ مارس مرتبط نیست. ببینید آقای میقاتی یک شخصیت سنی مذهب است. پذیرش نخست وزیری از سوی او پس از سقوط دولت حریری به میزان زیادی طائفه اهل سنت را علیه او تحریک کرد. اما ماجرای ترور هفته گذشته کاملا آقای میقاتی را در طائفه خودش (سنی‌ها) تحت فشار قرار داده است. حتی در طرابلس که شهر آقای میقاتی است تجمعات بزرگی علیه او شکل گرفت و در یک مورد به برگزاری تجمع مقابل منزل او انجامید. اگر این شرایط ادامه پیدا کند آقای میقاتی چاره‌ای جز کناره‌گیری ندارد.
در لبنان شما نمی‌توانید در همکاری با طوایف دیگر، به طائفه خود پشت کنید. آقای میقاتی رفته رفته مشروعیت خود میان طائفه اهل سنت را از دست می‌دهد و بر این اساس امکان کناره‌گیری او وجود دارد. به همین دلیل آقای میشل سلیمان رئیس جمهور لبنان، با وجود مخالفت با استعفای میقاتی، گفت‌و‌گو‌ها و مشورت‌های خود برای تشکیل دولت جدید را آغاز کرده است. آنچه من عرض کردم درباره استراتژی و خواسته‌های جناح ۱۴ مارس بود و معتقدم در شرایط فعلی تغییر دولت به سود این جناح نخواهد بود.
