رژیم سوریه هنوز به آخر خط و به آخرین ساعت عمرش نرسیده، اما پوسته امنیت ظاهری دمشق شکافته شده و این شکاف مدام بیشتر می‌شود. واکنشهای غلط و شتابزده رژیم نیز در مردم تردید و ترس ایجاد کرده‌اند. این توصیف فواز حدّاد، نویسنده سوری اهل دمشق، از اوضاع سوریه است.

از آغاز اعتراضات در تقریبا یک سال و نیم پیش، سوریه شاهد دگرگونی‌ها و چرخش‌های شگفت آور بوده است. این در حالی است که نه کشورهای عربی و نه کشورهای بزرگ هنوز نتوانسته‌اند راه حلی برای آن پیدا کنند. جامعه بین‌المللی وقت زیادی هدر داده اما در این مورد به هیچ جا نرسیده.
قیام، آرام و صلح آمیز شروع شد و مدتها به رغم همه کش و قوس‌ها خصلت صلح آمیز خود را حفظ کرد – هنوز هم هرجا فرصت مغتنم باشد، تظاهراتی برگزار می‌شود. به ویژه جمعه‌ها شلوغ می‌شود، به خصوص هنگام مراسم خاکسپاری کشته شدگان، که مردم سرود می‌خوانند و شعار سرنگونی  سر می‌دهند.
تلاش حکومت برای آنکه با تک‌تیراندازی و دستگیری مردم جنبش را در هم بکوبد، شکست خورد. هر روز عده ای، گاهی صدها نفر از جمله زنها و بچه‌ها قربانی ‌شدند، اما باز حکومت به جایی نرسید. تا اینکه سرانجام استراتژی سرکوبگرانه حکومت منجر به نظامی شدن جنبش شد: برای حفاظت از تظاهرات “ارتش آزاد سوریه” تشکیل شد، سربازان فراری به آن پیوستند و رفته رفته علاوه بر سربازان، افسران رده‌های مختلف هم از ارتش دولت گریختند و به ارتش آزادی پیوستند. واحدها و گروهان‌های نظامی درشهرهای مختلف به ارتش آزاد سوریه ملحق شدند و وارد نبرد با ارتش حکومت شدند. در نتیجه شورشیان توانستند پایگاهها، روستاها و شهرهایی را زیر کنترل خود بگیرند و مقادیر چشمگیری سلاح نیز به غنیمت بگیرند.

اوضاع دمشق

هر چند درگیری در همه کشور جریان دارد، اما به نظر بسیاری از ناظران سرنوشت جنگ در دمشق تعیین می‌شود. هر چند که این کاری است کارستان. دمشق تقریبا دست حکومت خونریز اسد است. زرادخانه‌های امنیتی‌ها که با هزار چشم پاییده می‌شوند، همین جاست. اما با توجه به چندین در گیری و دست و پنجه نرم کردن با نیروهای دولتی، هیچ بعید نیست که ارتش آزاد سوریه تکلیف جنگ را در همین دمشق یک سره کند. به خصوص اینکه مردم حومه دمشق دل خوشی از رژیم ندارند و پشت و پناه مخالفین‌اند. آنها از همان آغاز قیام همراه آن بوده و به سربازان و افسران کمک کرده‌اند تا فرار کنند.
دمشق هم از همان آغاز قیام همانند شهرهای دیگر همراه آن بود. اینجا هم تظاهرات شد، هرچند که به نسبت بزرگی پایتخت ابعاد تظاهرات کوچک تر از جاهای دیگر بود. دمشقی‌ها در تظاهرات شهرهای حومه شرکت می‌کردند و هنگام دفن کشته شدگان به مراسم تشییع ملحق می‌شدند.
فث
علاوه بر اینها زنان و مردان جوان تظاهرات سمبلیک برگزار می‌کردند. آنها شعار می‌دادند “بس کنید کشتن را، ما می‌خواهیم کشوری برای همه بسازیم” و پی دستگیری را هم به تن می‌مالیدند. با اسپری بر در و دیوارها شعار می‌نوشتند و تظاهرات پراکنده و برق آسا در خیابانها بر پا می‌کردند. بعد از اقامه نمازهای جمعه به رغم همه موانع، تظاهرات به پا می‌شد. در پی این تظاهرات در محلات مختلف شهر مرتب کار به در گیری با نیروهای دولتی می‌کشید.
شرکت کنندگان در تظاهرات مدام در خطر دستگیری و شکنجه تا حد مرگ هستند. خانه و محل کار فعالان هم مورد هجوم و غارت قرار می‌گیرد. تا کنون صدها دانشجو هم گرفتار وحشیگری امنیتی‌های شبیحه (لباس شخصی ها) شده‌اند. بعد از چند هفته و در مواردی چند ماه حبس، عده‌ای از سلول زندان یک راست به قبرستان منتقل شده‌اند. امروز شهر و حومه و روستایی در سوریه نیست که شهید نداده باشد.
به تازگی پایتخت هر چه بیشترمحل درگیری شده است. “دوما” (Duma)  در حومه دمشق نقطه اوج درگیری بین ارتش و مخالفان مسلح است. نیروهای دولتی دوما را گلوله باران کردند و صدها نفر را کشتند. بیشتر مردم این ناحیه فرار کرده‌اند. دوما در نتیجه شدت جنگ به شهر ویران شده حمص شبیه شده. وضع دیگر نواحی حومه دمشق هم از این بهتر نیست.

نفوذ ارتش آزاد سوریه به قلب دمشق

روز بیستم ماه ژوییه در آستانه ماه رمضان، چندین واحد ارتش آزاد سوریه به دمشق نفوذ کردند. آنها در بعضی مناطق دمشق پنهان و در برخی دیگر آشکارند. در چند منطقه به دفاتر حزب بعث و نیروهای امنیتی حمله کردند. در محلات العدوي والتجارة هم به تازگی درگیری شده که تا نواحی اطراف بیمارستان ابن النفيس کشیده شده. خونین‌ترین این درگیری‌ها اما در الميدان روی داده که تقریبا بیست نفر کشته شدند. در خیابان بغداد نیز یک ساختمان حزب بعث مورد حمله قرار گرفت.
در نتیجه عملیات نظامی در پایتخت، مناطق “الميدان”، “بساتين”، “المزة”، “الحجر الأسود” و”التضامن” عملا به مناطق جنگی تبدیل شده‌اند.
نفوذ ارتش آزاد سوریه به قلب دمشق و در نزدیکی میادین امویان و عباسیان، ساختمانهای دولتی را در معرض آتش آنها قرار داده. در ساختمان امنیت ملی چندی پیش انفجاری روی داد که چهار افسر بلند پایه مرکز به اصطلاح بحران را از پای در آورد. این انفجار شکست مفتضحانه‌ای برای دستگاه امنیتی و تبلیغاتی رژیم بود.
در دمشق دل توی دل کسی نیست، چون هر لحظه ممکن است جایی منفجر شود. هنگامی که مرتب اخبار درگیری در نواحی العدوی پخش می‌شد، صدای گلوله‌ها از نواحی دیگر بازار حمیدیه، خیابان نصر و میدان عباسیان هم به گوش می‌رسید. چند تانک مورد حمله قرار گرفت و یک هلیکوپتر بر فراز منطقه القابون مورد اصابت قرار گرفت و سقوط کرد.نظامیان نیز به نوبه خود بی هدف اطراف و حومه دمشق را زیر گلوله گرفتند که منجر به فرار مردم از منطقه به سمت نواحی آرامتر شد.
رژیم که خود را مورد حمله می‌دید، می‌خواست به هر قیمتی شده هر گونه مخالفت مسلحانه را نابود کند. در این راه حکومت از کشتن غیر نظامیان نیز ابایی نداشت.
نبرد سرنوشت
برای مخالفان مسلح زنگ دور آخر نبرد نواخته شده است. این نبرد طولانی خواهد بود و بیم آن می‌رود که به جنگ داخلی خونینی تبدیل شود که قبلا نشانه‌های آن در قتل عام‌هایی مانند کشتار حمص دیده شده بود. جنگ میان اقوام و فرقه‌های دینی مختلف خطری جدی برای دمشق است.
البته هنوز ساعت صفر یا ساعت سقوط حکومت فرا نرسیده. اما حفاظ فریبنده امنیتی شکاف برداشته. احتمال بمباران دمشق، و این تهدید لباس شخصی‌ها که در صورت لزوم دمشق “ویرانه می‌شود” وحشت در دلها انداخته است.
رژیم و به همراه آن جامعه جهانی دارند زمان می‌خرند. رژیم زمان می‌خرد تا به اقدامی که لازم می‌داند دست بزند. اما آیا جامعه جهانی هم می‌داند چه می‌خواهد؟ خود سوریها دست کم می‌دانند. آنها کشته شدگان را دفن می‌کنند. مبارزان سوری از مرگ نمی‌هراسند. هرچند که مدتهاست که قربانیان از شدت کثرت، نه با نامشان که صرفا با تعدادشان یاد می‌شوند.

بسیج بیست هزار سرباز برای حمله به حلب

در این میان بنا به گزارش خبرگزاری‌ها ارتش سوریه بیش از ۲۰ هزار سرباز برای حمله به شهرحلب بسیج کرده است. آنها در روزهای اخیر چندین بار با سلاح‌های سنگین مواضع شورشیان از جمله پناهگاه آنها در محله “صلاح‌الدین” را کوبیده‌اند.
شهر تاریخی حلب واقع در ۳۵۰ کيلومتری شمال دمشق دو و نیم میلیون جمعیت دارد و از مراکز مهم سیاسی و اقتصادی آن کشور محسوب می‌شود. از همین رو بسیاری از تحلیلگران نبرد در این شهر را سرنوشت ساز می‌دانند.
شورشیان گفته‌اند که تا کنون حملات سنگین نیروهای دولتی را دفع و از مواضع خود دفاع کرده‌اند.
آنها در دو هفته گذشته چند منطقه اين شهر را تحت کنترل گرفته‌اند و برای فتح قلعه تاريخی اين شهر که آن را استراتژيک می‌دانند، تلاش می‌کنند.

انفجار در ساختمان رادیو و تلویزیون دولتی

همچنین روز دوشنبه (ششم ژوئیه) تلویزیون سوریه از انفجار یک بمب در طبقه سوم ساختمان رادیو و تلویزیون دولتی واقع در میدان امویه در مرکز دمشق خبر داده که خساراتی به ساختمان وارد کرده و چند نفر را نیز مجروح کرده است. ماه گذشته نیز دفتر تلویزیونی الاخباریه در جنوب دمشق مورد حمله قرار گرفت که چند کشته و مجروح به جای گذشت. ناظران این حملات را ناشی از نفوذ ارتش آزاد سوریه به شهر دمشق می‌دانند. کنترل مناطقی از دمشق در هفته‌های اخیر چند بار بین شورشیان و نیروهای دولتی دست به دست شده است.
دولت از جمله مدعی شده که منطقه التضامن در جنوب دمشق از وجود” تروریست‌ها” پاکسازی شده. اما بنا به گزارش‌های دیگر نبرد‌های پراکنده در نقاط دیگر این شهر ادامه دارد. به علت نابرابر بودن قوا، شورشیان در بعضی نواحی متناسب با شرایط محیطی به جنگ چریکی دست می‌زنند. از جمله در شهر حلب که تانک‌های ارتش سوریه به علت بافت قدیمی و تنگی کوچه‌ها از حرکت باز می‌مانند و مورد حمله شورشیان قرار می‌گیرند.

پیوستن نخست وزیر به مخالفان

طولانی شدن نبرد و مقاومتی که شورشیان از خود نشان می‌دهند، پایه‌های حکومت اسد را لرزانده و موجب ریزش نیروها از جمله سران رژیم شده است. به دنبال پناهندگی چند افسر عالی رتبه امنیتی به کشورهای مجاور، روز دوشنبه )۶ ژوئیه) ریاض حجاب، نخست وزیر سوریه نیز از رژیم روی گرداند وبا خانواده‌اش به اردن پناهنده شد. بنا به پاره‌ای گزارش‌ها او از اردن راهی قطر شده است.

در حالی که دولت سوریه در تلاش برای حفظ وجهه خود، ریاض حجاب را “برکنار” شده اعلام کرده، سخنگوی نخست‌وزیر فراری، از قول او به تلویزیون الجزیره گفته است که حجاب “به رژیم وحشت و کشتار پشت کرده و به صفوف قیام پیوسته‌” است. او در بیانیه خود سرکوب مخالفان به دست نیروهای دولتی را” جنایت جنگی، نسل‌کشی و کشتار وحشیانه” دانسته است.

ریزش نیروها تا حد بالاترین مقامات اجرایی علامت آشکار تزلزل رژیم اسد در مهار اوضاع است. وضع کشور هر روز متشنج تر می‌شود. به گزارش العربیه روز دوشنبه ششم ژوئیه سرهنگ عبدالناصر الشبیر سخنگوی گردان البراء وابسته به ارتش آزاد سوریه، اعلام کرد ۳ تن از ۴۸ گروگان ایرانی، در اثر بمباران هوایی گسترده و بی هدف ارتش بشار اسد، کشته شده‌اند.

وی افزود چنانچه رژیم اسد به حملات هوایی خود ادامه دهد جان همه این گروگان‌ها به خطر خواهد افتاد و احتمالا آنها کشته خواهند شد. جمهوری اسلامی گروگانها را زائر می‌داند، اما بنا به گفته شورشیان سوری بیشتر آنها عضو سپاه پاسداران هستند.
در این میان رژیم اسد با از دست دادن پایگاه خود در میان مردم، به خارج متوسل شده و از روسیه تقاضای کمک اقتصادی کرده است.

نشست‌های “فوق العاده” در مورد آینده سوریه

به علت شدت گرفتن جنگ داخلی و آشفته تر شدن اوضاع سوریه، رایزنی‌های “فوق العاده” برای آینده سوریه به جریان افتاده است.
از جمله سعید جلیلی به لبنان رفته و با میشل سلیمان دیدار کرده. هر چند ظاهرا محور این دیدار دعوت به اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران بوده، اما به عقیده ناظران قطعا موضوع سوریه نیز مورد گفتگو قرار گرفته است.
همچنین قرار است محمود احمدی نژاد در اجلاس كنفرانس سازمان همكاری‌های اسلامی در روزهای ۲۴ و ۲۵ مرداد در عربستان شرکت کند. این اجلاس برای بررسی تحولات كشورهای اسلامی به صورت فوق العاده برگزار می‌شود.
علاوه بر اینها دولت جمهوری اسلامی قصد دارد روز پنج‌شنبه (۱۹ مرداد) نشستی برای بررسی بحران سوریه برگزار کند.
به گفته یک مقام وزارت خارجه هدف اين نشست “کمک به مردم سوريه، یافتن راه برون رفت از بحران کنونی و بازگشت ثبات و آرامش به اين کشور و نيز حمايت از تمام تلاش‌های سازنده منطقه‌ای و بين المللی” است. به گفته وی “از کشورهایی که دارای مواضع اصولی و واقع‌بینانه در قبال تحولات سوریه هستند” دعوت به عمل آمده است.
با توجه به حمایت قاطع جمهوری اسلامی از رژیم بشار اسد، به نظر می‌رسد که این نشست به طور دربست به حامیان رژیم سوریه اختصاص یابد.