سراج الدین میردامادی − رژیم بشار اسد در حال ریزش است. مدام خبر می‌رسد که چهره‌هایی از آن جدا شده‌اند. کانون قدرت اما با تمام توان می‌کوشد تا خود را حفظ کند. حلب اکنون مظهر تلاش رژیم برای حفظ خود تبدیل شده، تلاشی که به قیمت خونریزی‌های بسیار و ویرانی شهر تمام می‌شود.
ایلیا جزایری، روزنامه‌نگار و کارشناس کشورهای عربی و خاورمیانه، در گفت‌وگویی با “زمانه” در مورد وضعیت حلب می‌گوید: «حلب با این که الان به یک بحث حیثیتی تبدیل شده است برای دو طرف، اما پایان‌دهنده آنچه در سوریه پیش می‌آید نیست. آن طرفی که دارد سعی میکند حلب را به‌عنوان فصل‌الاخطاب این تنش معرفی کند، دولت سوریه است. چون معتقد است با سلاح‌های سنگین می‌تواند مخالفان را از شهر خارج کند و این را به‌عنوان پیروزی حتمی خودش بر مخالفان اعلام کند.»
● گفت‌وگو با ایلیا جزایری
گفت‌وگو با ایلیا جزایری را با پرسش در مورد روند جداشدن مقامات رژیم سوریه آغاز می‌کنیم:
آیا این جداشدنها نشانگر سرعت یافتن سقوط حکومت بشار اسد است؟
ایلیا جزایری: من می‌خواهم در این زمینه کمک بگیرم از صحبت‌های آقای رابرت مود رئیس سابق هیئت ناظران سازمان ملل در سوریه. آقای رابرت مود در صحبت‌های اخیری که در نروژ داشته، گفته است نظام بشار اسد سرنگون خواهد شد، اما این سرنگونی ممکن است احتیاج به زمان داشته باشد. دلیل وی برای این صحبت‌ها این است که هرچه نظام بشار اسد بر خشونت‌های خودش می‌افزاید، شمار جداشدگان از نظامش بیشتر می‌شود و این جداشدگان شماری‌شان افراد مسلح هستند. این روندی که دارد در سوریه پیش می‌رود، به‌هرحال یکسری از سیاستمداران اتفاقاتی که در کشورهای دیگر ازجمله لیبی افتاده است را دیده‌اند و بیم آن دارند که هرآنچه قرار است بر سر نظام آید، بر سر آن‌ها هم بیآید.
مسئله‌ی دیگر این که بعضی‌هاشان وابستگی‌هایی دارند در شهرها و روستاها و می‌بینند کسانی که دوستان و خانواده‌شان هستند، در معرض تهاجم قرار می‌گیرند. روند جداشدنها هم همین طور شروع شد. از ارتش شروع شد و الان به سیاستمداران بلندپایه رسیده است. می‌خواهم مثال بزنم از خانم اخلاص بدوی. اولین نماینده مجلس که چند روز پیش جدا شد و به ترکیه پناهنده شد. باید اشاره کنم خانم بدوی که یکی از مسئولین حزب بعث در شهر حلب بود و مسئول شاخه‌ی زنان در این شهر و در پنج کمیسیون مجلس عضو است.
اما مناف طلاس یکی از فرماندهان گارد ریاست جمهوری سوریه که جداشده، مسائلی هست در رابطه با جداشدنش. ازجمله یکی از دلایل جداشدنش حمله‌ی نیروهای دولتی به زادگاهش شهر الرستن بود. آقای وقتی در سوریه حضور داشت، خیلی سعی کرد که میانجی‌گری کند میان دولت و مخالفان و باعث آزادی شمار زیادی از دستگیرشدگان تظاهرات بود و سعی کرد جلوی حمله به الرستن را بگیرد، اما ماهر اسد برادر بشار اسد فرماندهی حمله به این شهر را برعهده گرفت و اینجا بود که وی به طور کامل از نظام جدا شد.
سه دیپلمات دیگر هم جدا شده‌اند. سفرای سوریه در عراق، امارات متحده عربی و قبرس. این روند آغاز شده و هرچه حملات ارتش سوریه به مناطق دیگر افزایش پیدا کند و در مقابل ارتش آزاد سوریه، یعنی گروه مخالفان، عملیات خودش را برای آزادی‌سازی شهرها ادامه دهد، ما شاهد ادامه‌ی این روند و جداشدن شمار بیشتری از مسئولان نظام خواهیم بود.
ولی به نظر می‌رسد که ارتش آزاد سوریه از سلاح‌های سبک استفاده میکند و ارتش حکومت سوریه از هواپیما و تانک و سلاح‌های سنگین استفاده میکند. در این نابرابری تسلیحات به نظر می‌رسد که بیشتر برنده حکومت سوریه خواهد بود. چگونه این روند با این شکل می‌تواند ادامه پیدا کند؟
همان طور که گفتید ارتش آزاد سوریه سلاح سنگین ندارد. هلیکوپتر، هواپیما یا تانک ندارد، مگر آن‌هایی که توانسته است غنیمت گیرد از ارتش دولتی. این روش جنگ ارتش آزاد سوریه روش جنگ چریکی و خیابانی‌ست، طوری که نیروهای دولتی را خسته می‌کنند. این دستاوردهایی که تا الان داشته‌اند، با این روش بوده. این که حمله می‌کنند به یک منطقه، دستاوردهایی آنجا دارند، یکسری از نیروهای دولتی را می‌کشند، بعضی از مناطق را به تصرف درمی‌آورند، غنیمت می‌گیرند و بعد از این که نظام مجبور می‌شود نیروهای خودش را به آن منطقه منتقل کند، این‌ها هم منتقل می‌شوند به منطقه‌ی دیگری و عملیات‌شان را آنجا انجام می‌دهند.
ارتش آزاد سوریه به‌علاوه‌ی این روش‌ها و به‌علاوه‌ی ادامه‌ی جداشدنها از ارتش سوریه و پیوستن به ارتش آزاد، از کمک‌های اطلاعاتی سازمان‌های اطلاعاتی جهان برخوردار هستند. بنا به خبری که خبرگزاری رویترز منتشر کرده، یک پایگاه سری نظامی در ترکیه تأسیس شده است. این پایگاه نظامی مشترک است بین ترکیه و عربستان سعودی برای کمک اطلاعاتی و کمک در تماس‌ها برای ارتش آزاد سوریه. قطر هم در این پایگاه شریک است. این‌ها نقطه‌ی قوت است برای ارتش آزاد سوریه، به‌علاوه‌ی پشتیبانی مردمی. الان جنگ نابرابر است. ارتش آزاد وقتی منطقه‌ای را تصرف میکند، خیلی نمی‌تواند آن را نگه دارد. به خاطر حمله‌ی نیروهای دولتی با سلاح‌های سنگین. اما همین مسئله ارتش دولتی سوریه را خسته میکند، باعث فرسایش این ارتش می‌شود و جنگ حالت فرسایشی پیدا میکند. باید ببینیم که آیا سلاح‌هایشان در روزهای آینده بیشتر می‌شود یا همین طور می‌خواهند ادامه دهند.
آقای جزایری از جلب شهری که درگیری‌ها در آن به اوج خودش رسیده و دولت هم قوای زیادی را به آنجا سرازیر کرده، چه خبرهایی دارید؟ فکر می‌کنید نتیجه در آنجا آیا می‌تواند در کل سرنوشت حکومت بشار اسد تأثیری بگذارد یا نه؟
شهر حلب پایتخت اقتصادی سوریه است. هم مخالفان نیروهای خودشان را مستقر کرده‌اند در این شهر و هم ارتش دولتی دارد سعی میکند بازپس بگیرد این مناطق تحت کنترل مخالفان را. حمله‌ی شدیدی به شهر حلب با استفاده از تانک‌ها، خودروهای زرهی و هلیکوپتر شروع شده است. اما اگر حتی نیروهای دولتی شهر حلب را بازپس بگیرند، این پایان کار نیست. من داشتم با یک خبرنگار سوری صحبت می‌کردم که مرتبط است با معترضان در داخل. تا جایی که من شنیده‌ام به‌خاطر حجم زیاد نیروهای دولتی در شهر حلب، مناطق دیگری خالی شده از حضور نیروهای دولتی. بنابراین ارتش آزاد دارد سعی میکند همین روش جنگ چریکی و فرسایشی را ادامه دهد و شاید در حین حمله به شهر حلب شاهد عملیات جدید ارتش آزاد سوریه در دمشق پایتخت باشیم.
وضعیت حلب از لحاظ انسانی نگران‌کننده است، به خاطر حملات ارتش دولتی با سلاح‌های سنگین. معلوم نیست چه قدر از غیرنظامیان ممکن است آسیب ببینند. مناطق مسکونی در حال گلوله‌باران شدن است. حلب با این که الان به یک بحث حیثیتی تبدیل شده است برای دو طرف، اما پایان‌دهنده آنچه در سوریه پیش می‌آید نیست. آن طرفی که دارد سعی میکند حلب را به‌عنوان فصل‌الاخطاب این تنش معرفی کند، دولت سوریه است. چون معتقد است با سلاح‌های سنگین می‌تواند مخالفان را از شهر خارج کند و این را به‌عنوان پیروزی حتمی خودش بر مخالفان اعلام کند.
آقای جزایری به نظر می‌رسد که در مناطق همجوار سوریه با ترکیه، دولت سوریه هوشمندانه عمل کرده و مناطقی که تحت اختیار کردهاست، موجب تحریک دولت ترکیه شده. در خصوص این مسئله چه اطلاعاتی دارید؟
حزب کارگران کردستان ترکیه یا همان پ.کا.کا مسئله‌شان مسئله‌ی ترکیه است و با نظام بشار اسد مشکلی ندارد. از ابتدای آغاز اعتراض‌ها، به‌ویژه این که در آغاز اعتراض‌ها در شهرهای کرد شکل کرد، دولت سوریه سعی کرد به‌گونه‌ای با کردها معامله کند. اما معامله‌اش با تشکل‌های غیردولتی و مردمی نبود، معامله‌اش با نیروهای مسلح کرد بود، با گروه‌های مسلح، ازجمله پ.کا.کا طبق اطلاعاتی که روزنامه‌ی الشرق الاوسط منتشر کرده، اطلاعات امنیتی، چندی پیش سران پ.کا.کا، بعضی از فرماندهان پ.کا.کا از آلمان به دمشق فراخوانده شدند و با مقام‌های دولتی سوریه تشکیل جلسه دادند و توافق‌هایی انجام شد.
به نظر می‌رسد به طور موقت ارتش سوریه بعضی مناطق کردستان سوریه را تخلیه کرده و آن‌ها را در اختیار نیروهای پ.کا.کا و شاخه‌اش در سوریه قرار داده است، برای این که بتواند بخشی از این تنشی را که الان وجود دارد، منعطف کند به تنش میان کردها و ترکیه و مداخله‌ی احتمالی نظامی ترکیه در سوریه علیه کردها به‌هیچ وجه به نفع انقلاب سوریه نیست. این را دولت سوریه درک میکند و برای همین دست به چنین اقدامی زده و این ابتکار عملی‌ست برای انحراف افکارعمومی از آنچه در سوریه پیش می‌آید.
صحبت‌هایی از تشکیل دولت انتقالی هم شده. آیا خبرهایی در اختیار دارید که این دولت چگونه خواهد بود و ارتش آزاد سوریه و شورای ملی انتقالی چه نقشی در آن خواهند داشت؟
مسئله‌ی دولت انتقالی مسئله‌ای‌ست که چندی پیش مطرح شده از سوی اتحادیه عرب. ببینید، طبق اطلاعات موجود هم آمریکا، هم اتحادیه عرب، هم متحدین این‌ها و غرب از اول پیش‌بینی می‌کردند که روسیه مانع صدور قطعنامه‌های جدی علیه بشار اسد در شورای امنیت خواهد شد. برای همین دست به عملیات اطلاعاتی بزرگی در سوریه در حمایت از معترضان زدند. انفجار دمشق که در آن چهار تن از سران امنیتی و نظامی سوریه کشته شدند، انفجار ساختمان سازمان امنیت ملی، یک عملیات پیچیده‌ای بود. عملیاتی نبود که چند داوطلب یا جداشده از ارتش سوریه بتواند آن را به‌راحتی انجام دهند. عملیاتی بود که احتمال دارد طرف‌هایی در آن دخیل بودند و اطلاعاتی را در اختیار مخالفان قرار دادند که توانستند دست به چنین عملیاتی بزنند.
از همین روی به نظر می‌رسد هرچه داریم جلوتر می‌رویم و تلاش‌های معترضان با پشتیبانی غرب بیشتر می‌شود برای سرنگونی بشار اسد، کیفیت‌اش هم تغییر میکند. این باعث می‌شود که نظام بشار اسد کنترل مناطق را از دست بدهد و این از دست دادن کنترل مناطق سوریه را در آستانه‌ی یک فروپاشی سیاسی و اجتماعی قرار می‌دهد. از همین روی غرب و اتحادیه عرب در تلاش‌اند که اپوزیسیون سوریه را متحد کنند تا هرچه زودتر دولت انتقالی تشکیل دهد. این دولت انتقالی بحث‌اش هست. اما اختلاف‌ها میان سران اپوزیسیون تا حالا منجر به تشکیل‌اش نشده است.
الان مناف طلاس با خارج‌شدنش از سوریه دارد سعی میکند با طرف‌های اپوزیسیون گفت‌وگو کند تا آن‌ها را متحد کند. هنوز بحثی نیست که چه کسی در رأس این دولت می‌خواهد قرار گیرد. نام‌های مختلفی مطرح هست. اما اگر دولتی بخواهد تشکیل شود، به‌هرحال رضایت ارتش آزاد سوریه و شخص آقای ریاض‌الاسد فرمانده این ارتش شرط است، برای این که بازوی نظامی این دولت باشد ارتش آزاد سوریه. مشورت‌های خیلی زیادی در این زمینه، رایزنی‌های گسترده‌ای دارد صورت می‌گیرد. فکر می‌کنم تا یکی دو هفته دیگر باید خبرهای جدیدی از تشکیل این دولت بشنویم.
عکس‌ها:
شهر حلب در روزهای اخیر