مازیار مهدوی‌فر – اگر اهل فوتبال هم نباشید حتماً این روزها تب فوتبال به شما هم سرایت کرده است و هرجا که باشید حرف از مسابقات فوتبال قهرمانی اروپا نقل محفل‌تان هست.
سال‌هاست عادت کرده‌ایم وقتی دور هم جمع می‌شویم و مسابقه فوتبالی را با دوستان‌مان تماشا می‌کنیم با یادآوری مبلغ قراردادهای میلیون دلاری بازیکنان معروف، چشمان‌مان را درشت کنیم و زیر لب فحش آبداری به بازیکن مربوطه بدهیم. در سال‌های اخیر با حرفه‌ای شدن فوتبال ایران این موضوع به بازیکنان داخلی هم سرایت کرده است. همه جا صحبت از قراردادهای میلیارد تومانی بعضی از بازیکنان فوتبال هست و همه با آه و افسوس به بچگی‌های خودشان فکر می‌کنند و به اطرافیان‌شان می‌گویند: «ای‌کاش ما هم فوتبالیست می‌شدیم که اگر فوتبالیست شده بودیم الان حداقل سالی یکی دو میلیارد کاسب بودیم. نه لازم بود سرمایه‌ای داشته باشیم و نه مدرک تحصیلی. خوشا به حال فوتبالیست‌ها!»
امروز می‌خواهیم راجع به یک روی دیگر ورزش حرفه‌ای و به‌خصوص فوتبال حرف بزنیم. راجع به اتفاقی که بسیاری از فوتبالیست‌ها در طول دوران حرفه‌ای بازی خود با آن مواجه می‌شوند و برای بسیاری از آن‌ها در حکم پایان دوران ورزشی و در حقیقت پایان این درآمدهای میلیونی و میلیاردی هست. پدیده‌ای با نام پارگی رباط صلیبی که حتماً اسمش را شنیده‌اید. مشکلی که البته فقط مخصوص فوتبالیست‌ها نیست و هر انسانی ممکن است به آن دچار شود، اما از آن با نام «کابوس مستطیل سبز» یاد می‌شود.
پارگی لیگامان صلیبی قدامی زانو (ACL) یکی از شایع‌ترین آسیب‌ها در تمامی رشته‌های ورزشی است. چنین آسیبی ممکن است به طور مادام‌العمر ورزشکار را از ادامه فعالیت ورزشی محروم کند و یا اینکه باعث شود او هیچوقت نتواند کیفیت اولیه خود را در انجام ورزش به دست آورد.
این تاندون در حقیقت یکی از چهار تاندون اطراف مفصل زانو است که سبب پایداری این مفصل و در حرکت رو به جلوی ورزشکار سبب افزایش مقاومت زانو می‌شود. بنابرین قابل پیش‌بینی است که در ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال و اسکی که فشار اصلی روی مفصل زانوی ورزشکار است احتمال آسیب و پارگی این لیگامان زیاد باشد.
جالب است بدانید که ۸۰ درصد آسیب‌های ACL برخلاف تصور در اثر برخورد با ورزشکار دیگری رخ نمی‌دهند. درست است ضربه مستقیم با پا و از جلو به زانوی ورزشکار توسط سایرین می‌تواند سبب پارگی تاندون شود، اما این فقط حدود ۲۰ درصد موارد بروز را تشکیل می‌دهد. اغلب آسیب‌ها هنگام فرود آمدن ورزشکار از یک پرش بلند و یا توقف ناگهانی در هنگام دویدن سریع رخ می‌دهد. چنین موقعیت‌هایی با ایجاد فشار به مفصل زانو سبب آسیب تاندون‌های نگهدارنده آن به ویژه ACL می‌شوند.
درمان
در صورت آسیب لیگامان صلیبی، انتخاب روش‌های درمانی بستگی زیادی به شرایط شغلی و فیزیکی بیمار دارد. در مورد ورزشکاران حرفه‌ای مثلاً فوتبالیست‌ها که در آینده نیاز مجدد به استفاده از این لیگامان برای انجام فعالیت‌های پرفشار ورزشی دارند حتماً بایستی درمان جراحی صورت گیرد.
در چنین روشی با استفاده از سایر تاندون‌ها بخش‌های آسیب دیده تاندون پاره شده ترمیم می‌شود، اما در مورد افراد معمولی که ممکن است هیچ‌گاه نیاز به استفاده ویژه از مفصل زانو و لیگامان صلیبی قدامی نداشته باشند در بسیاری موارد درمان جراحی مورد نیاز نیست و انجام بعضی تمرینات ورزشی در جهت بازیابی توان لازم برای فعالیت‌های روزمره کفایت می‌کند. البته در انتخاب روش درمانی میزان و شدت آسیب یکی از عوامل تعیین کننده است.
پیشگیری
علی‌رغم تلاش‌هایی که در کلینیک‌های سرتاسر دنیا برای کاهش دوره درمان و بازگشت سریع و موثر ورزشکاران به شرایط قبل از جراحی صورت گرفته باید پذیرفت در بسیاری از موارد زانوی ورزشکار پس از انجام جراحی نمی‌تواند کیفیت اولیه خود را به دست بیاورد.
بسیاری از فوتبالیست‌های ایرانی برای فرار از فشارهای زیاد فصل بدنسازی تا آخرین روزهای فصل نقل و انتقالات با تیم‌های خود قرارداد نمی‌بندند تا مجبور به حضور در تمرینهای فشرده بدنسازی نباشند. این بازیکنان در هفته‌های آغازین شروع مسابقات در خطر بالای آسیب‌های ناحیه زانو از جمله پارگی رباط‌های صلیبی قرار دارند.
به خصوص که در به دست آوردن این امکان عوامل بسیار زیادی از جراح، کلینیک و امکانات پزشکی گرفته تا انجام فعالیت‌های درمانی و آماده‌سازی پس از جراحی و حتی آمادگی روحی بیمار برای طی کردن یک دوره درمانی دشوار شش تا ۹ ماهه دخیل هستند. این موضوعات اهمیت پیشگیری از بروز چنین آسیبی را صد چندان می‌کند.
شاید دقت کرده باشید در سال‌های اخیر ورزشکاران معروف در سطح بین‌المللی با درصد بسیار کمتری به پارگی رباط صلیبی قدامی دچار می‌شوند. درحالی‌که میزان بروز این آسیب در ورزشکاران ایرانی به شکل چشمگیری رو به افزایش است. این تفاوت آمار دلایل مختلفی دارد.
در صورتی‌که عضلات حمایت کننده زانو متناسب با رشته ورزشی مربوطه و میزان فشارهای وارده بر زانو در فصل بدنسازی تقویت شوند می‌توانند در هنگام فعالیت فشار وارده را به خوبی تحمل کنند. این نکته بایستی در هنگام بدنسازی قبل از شروع مسابقات توسط مربیان و خود ورزشکار رعایت شود. بسیاری از فوتبالیست‌های ایرانی برای فرار از فشارهای زیاد فصل بدنسازی تا آخرین روزهای فصل نقل و انتقالات با تیم‌های خود قرارداد نمی‌بندند تا مجبور به حضور در تمرینات فشرده بدنسازی نباشند. این بازیکنان در هفته‌های آغازین شروع مسابقات در خطر بالای آسیب‌های ناحیه زانو از جمله پارگی رباط‌های صلیبی قرار دارند.
جدا از نوع و میزان فعالیت شخص، وزن نیز عامل تعیین‌کننده بعدی بر میزان فشار وارده بر زانو است. هرچه سنگین‌تر باشید میزان فشار، بیشتر و خطر آسیب لیگامان صلیبی هم بیشتر است. در نهایت نکته بسیار مهمی که در بسیاری از موارد در ورزشکاران حرفه‌ای و آماتور سبب بروز آسیب می‌شود عدم انجام تمرینهای کششی یا همان گرم کردن قبل از انجام فعالیت ورزشی است. نکته کوچکی که به سادگی می‌تواند یک ورزشکار را دچار محرومیت‌های کابوس‌وار پارگی رباط صلیبی کند.
حالا با این وصفی که از پارگی لیگامان صلیبی قدامی زانو و مشکلات ناشی از آن شنیدید باز هم دوست داشتید جای رونالدو، مایکل اوون یا حتی نمونه‌های ایرانی مثل مجتبی جباری یا محرم نویدکیا باشید؟ افرادی که قطعاً با شنیدن اسم رباط صلیبی خاطرات تلخی در ذهن‌شان زنده می‌شود.