در پی دیدار حسن روحانی و هیئت بلندپایه همراه او از عراق، تهران و بغداد بیانیه مشترکی منتشر کردند که در آن بر اجرای حدود مرزی تعیین‌شده در توافق‌نامه ۱۹۷۵ الجزایر و عملیات مشترک لایروبی اروندرود – شط العرب تأکید شده است. همچنین اعطای روادید میان دو کشور رایگان شد و توافق‌هایی در زمینه‌هایی همچون امنیت، نفت، تجارت، حمل و نقل و خط آهن صورت گرفت.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در کنار برهم صالح، رئیس جمهوری عراق در بغداد.
حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران در کنار برهم صالح، رئیس جمهوری عراق در بغداد.

پس از مذاکرات هیئت‌های ایران و عراق در سفر حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران به بغداد، سه‌شنبه ۲۱ اسفند / ۱۲ مارس دو کشور بیانیه مشترکی درباره توافق‌های دو جانبه منتشر کردند.

روحانی صبح دوشنبه ۲۰ اسفند / ۱۱ مارس به دعوت رسمی برهم صالح، رئیس جمهوری عراق در رأس یک هیئت بلندپایه سیاسی – اقتصادی به بغداد رفت. او در این سفر جداگانه با رئیس جمهوری، نخست‌وزیر و رئیس و برخی از نمایندگان مجلس عراق دیدار و گفت‌و‌گو کرد. هیئت‌های دو کشور پنج سند و یادداشت همکاری امضا کردند.

در بیانیه مشترک در مورد مرز اروند رود – شط العرب، دو طرف بر اجرای توافق‌نامه ۱۹۷۵ الجزایر «به شکل دقیق و با حسن نیت» تأکید کردند و تصمیم گرفتند عملیات مشترک لایروبی اروندرود – شط العرب را با هدف احیای کانال اصلی کشتی‌رانی در این رودخانه مطابق با توافق‌نامه الجزایر آغاز کنند.

ایران و عراق در گذشته همواره بر سر خطوط مرزی خود اختلاف داشته‌اند. در سال ۱۹۷۵ و با میانجی‌گری حواری بومدین، رئیس جمهوری وقت الجزایر، ملاقاتی میان محمدرضا شاه پهلوی و صدام حسین که در آن زمان معاون رئیس جمهوری عراق بود در پایتخت الجزایر صورت گرفت که با امضای توافق‌نامه‌ای به اختلافات مرزی دیرین پایان داده شد. عراق تا پیش از آن تمام شط العرب را از آن خود می‌دانست اما بر پایه توافق‌نامه الجزایر پذیرفت که مرز آبی دو کشور در شط العرب یا اروندرود بر پایه عمیق‌ترین نقطه در بستر این رودخانه تعیین شود. با این حال زمانی که صدام حسین ریاست جمهوری عراق را بر عهده گرفت، تنها پنج روز پیش از آغاز جنگ با ایران در شهریورماه ۱۳۵۹ (سپتامبر ۱۹۸۰)، با استفاده از وضعیت ضعیف ایران پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ قرارداد الجزایر را باطل اعلام کرد.

خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران در گزارشی درباره دیدار قبلی مقامات دو کشور نوشته بود که خودداری عراقی‌ها در حل نهایی مشکلات مرزی و بستن پرونده حل اختلافات مرزی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که روحانی را رنجانده و او این موضوع را در دیدار با مقامات عراقی گوشزد کرده است.

لایروبی اروندرود ـ شط العرب نیز از جمله مسائل مهم به‌منظور دسترسی به آب‌های آزاد و نزدیکی به کشورهای حوزه خلیج فارس و میادین نفتی بزرگ است و در توسعه ارتباطات اقتصادی و تجاری تأثیر می‌گذارد.

حسن روحانی در تبلیغات انتخاباتی خود در سال ۹۲ لایروبی اروندرود ـ شط العرب را یکی از وعده‌های خود برای پایان دادن به مشکلات خوزستان اعلام کرد. او در دی‌ماه ۱۳۹۲ در سفر به اهواز با بیان این‌که «همه زمین‌های خوزستان را تا سه سال آماده کشت می‌کنیم»، گفته بود: «اروندرود را به‌صورتی درمی‌آوریم که بتواند نه‌تنها مشکلات کشتی‌رانی و آبادانی را، بلکه بخشی از بیکاری را که شما به‌حق برای آن شعار سر می‌دهید، برطرف کند». با این حال این وعده‌ها با گذشت بیش از پنج سال هنوز عملی نشده‌اند.

در بیانیه مشترک دو کشور همچنین روادید بین ایران و عراق رسماً رایگان اعلام شد. در این بیانیه آمده است: «دو کشور ضمن بررسی راهکارهای تسهیل اعطای روادید به اتباع دو کشور در زمینه گردشگردی، زیارت، تجارت، گردشگری سلامت و زیارت اربعین، برای تسهیل اعطای روادید به فعالان اقتصادی دو کشور توافق کردند.»

بر این اساس «طرف ایرانی لغو هزینه صدور روادید برای مسافران عراقی عازم کشور ایران را از تاریخ ۱۲فروردین‌ماه ۹۸ اعمال می‌کند و همزمان طرف عراقی نیز به‌صورت متقابل این اقدام را انجام می‌دهد».

این موضوع به‌ویژه برای جمهوری اسلامی ایران که هر سال در روز اربعین هزاران زائر را به‌شکل نمایشی به عراق اعزام می‌کند، از اهمیت برخوردار است. بدین ترتیب این زائران با تسهیلات بیشتری به عراق خواهند رفت.

توافق در زمینه‌هایی همچون نفت، تجارت، حمل و نقل، خط آهن شلمچه به بصره از دیگر توافقات صورت گرفته بین دو کشور است که در این بیانیه مشترک به آن اشاره شده است.

طرف‌های ایرانی و عراقی همچنین علاقمندی خود را برای توسعه روابط سیاسی، امنیتی، اقتصادی، بهداشتی، تجاری، فرهنگی، علمی، فن‌آوری ابراز داشتند و شماری از موضوعات منطقه‌ای، چالش‌های مشترک، مبارزه با تروریسم و همکاری برای تقویت امنیت را مورد بحث و گفت‌وگو قرار دادند.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در صفحه توئیتر خود درباره سفر روحانی به بغداد نوشت: «دیشب، نخست‌وزیر (عادل عبدالمهدی) میزبان میهمانی شام بی‌نظیری با برخی رجال سیاسی عراق بود. تمامی عراقی‌ها دوستان ما هستند. امروز رهبران دو کشور یک بیانیه مشترک تاریخی نطق کردند. تعهد برای اجرای قرارداد ۱۹۷۵ و لایروبی فوری رودهای مرزی یکی دیگر از اثرات جنگ صدام را از میان برداشت.»

این اولین سفر رسمی حسن روحانی به عراق بود. به نظر می‌رسید که رئیس ‌جمهوری اسلامی در دیدارش از عراق به دنبال نتایج انضمامی و مشخص برای ترمیم بحران‌های اقتصادی و سیاسی داخلی و کمک عراق به ایران در دور زدن تحریم‌های آمریکاست.

برهم صالح، رئیس جمهوری عراق این اطمینان کلی را به ایران داده است که به این کشور برای تحمل تحریم‌های آمریکا یاری می‌رساند. او روز گذشته (دوشنبه) در یک کنفرانس خبری موضع کشورش را مخالفت با تحریم‌های آمریکا علیه ایران توصیف کرد و گفت: «عراق بخشی از منظومه تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران نخواهد بود. شکی نیست که ما از این تحریم‌ها متاثر خواهیم شد اما قطعا جزئی از آن نخواهیم بود.»

بیشتر بخوانید:

روحانی با کوله‌باری از انتظارات وارد بغداد شد