پاکسازی‌های گسترده پس از کودتای ۱۵ ژوئیه ترکیه فقط به حلقه‌های مرتبط با عبدالله گولن محدود نمی‌شود. پیامدهای آن در عرصه هنرهای تجسمی ترکیه هم قابل مشاهده است: سکوت و انفعال هنرمندان و رویکرد آنان به هنرهای تزئینی.
پنجمین بی‌نیال چاناک‌کاله، از مهم‌ترین رویدادهای هنری در ترکیه در سپتامبر سال جاری با موضوع «وطن» در راه است. برال مادرا، یکی از کوراتورهای برجسته استانبول در گفت‌و‌گو با «دی تسایت» می‌گوید: «اسلام‌گرایی با نئوکاپیتالیسم سازگار است. موزه‌های زیادی برای هنرهای مدرن در کشورهای بنیادگرا مثل ایران وجود دارد. این موزه‌ها پُر اند از هنر تزئینی. حتی هنرمندانی هم که مخالف بنیادگرایی اسلامی‌‌اند، برای چنین موزه‌هایی آثار تزئینی پدید می‌آورند.»
برال مادرا (متولد ۱۹۴۲) برگزارکننده بی‌نیال استانبول در سال‌های ۱۹۸۷ و ۱۹۸۹ بوده است. او بارها پاویون ترکیه در بی‌نیال ونیز را سازماندهی کرده و نمایشگاه‌هایی از هنر معاصر ترکیه در کشورهای غربی برگزار کرده. از او کتاب‌های پرشماری در نقد و بررسی و معرفی هنر معاصر ترکیه منتشر شده. از سال ۲۰۱۲ به این سو، مادرا با همکاری عده دیگری از هنرشناسان گالری «کواد» را در استانبول بنیان گذاشته.
برال مادرا می‌گوید پس از کودتا، سکوت و وحشت بر جامعه هنری ترکیه سایه انداخته است. به گفته این کوراتور، استانبول هرگز یک مرکز هنری قابل تأمل نبوده است، اما به دلیل تاریخ این شهر و همچنین موقعیت جغرافیایی‌اش و مصرف‌گرایی در جهان، استانبول تا پیش از کودتا از مراکز مهم گردشگری در جهان به شمار می‌آمد.
در اثر ناآرامی‌های سیاسی، انفجار بمب و کودتای نافرجام در ترکیه آمار گردشگری در این کشور به میزان ۴۱ درصد افت کرده است.
کودتای نافرجام در ترکیه، انفجار و عملیات انتحاری در این کشور گردشگران را متزلزل کرده است. انفجار در فرودگاه آتاتورک استانبول که ۲۸ ژوئن اتفاق افتاد، یکی از مهیب‌ترین و پرتلفات‌ترین این انفجارها بود. در این حادثه ۴۱ نفر کشته و ۱۴۷ نفر زخمی شده بود.
علاوه بر این بحران‌ها، پاکسازی گسترده روزنامه‌نگاران و استادان دانشگاه و همچنین ویران کردن شهرهای کردنشین در ترکیه فضای هنری را خموده و فترت‌زده کرده است: «تابستان است. دانشگاه‌های هنر و گالری‌ها تعطیل‌اند. تا الان من نشنیده‌ام که هنرمندی اعتراضی کرده باشد. حتی در فیسبوک و توئیتر هم صدای معترضی شنیده نمی‌شود. اتمسفر ترس را کاملاً می‌توان حس کرد. ما همه ناراحتیم و غمزده.»
برال مادرا اما امیدوار است که با برگزاری بی‌نیال چاناک‌کاله فضا تعدیل شود: «در ماه سپتامبر در استانبول پنجمین بی‌نیال چاناک‌کاله برگزار می‌شود. موضوع این بی‌نیال هم “وطن” است. بیش از ۴۰ هنرمند از ترکیه و دیگر کشورهای جهان در این رویداد هنری شرکت می‌کنند. ما مصمم هستیم که این بی‌نیال را برگزار کنیم. ممکن است این رویداد هنری هنرمندان را شاداب کند. بعد از تعطیلات تابستان هم گالری‌ها دوباره کارشان را شروع می‌کنند. باید منتظر ماند که چه اتفاقی می‌‌افتد و هنرمندان ترکیه چه واکنشی به رویدادهای اخیر نشان می‌دهند.»
قرار است که بخش خصوصی در سال جاری سه موزه هم در استانبول افتتاح کند.
مادرا می‌گوید این موزه‌ها مثل معابدی هستند برای کاپیتالیسم و دولت رجب طیب اردوغان هم با آن‌ها مشکلی ندارد. البته مشروط بر آنکه «فقط نخبگان به این موزه‌ها بروند و آثار هنری انتقادی و معترض یا رادیکال به نمایش گذاشته نشوند.»
بی‌نیال چاناک‌کاله را نهادهای غیر دولتی برگزار می‌کنند. یکی از اهداف این بی‌نیال این است که هنر را با زندگی روزانه مردم پیوند دهد.
بیشتر بخوانید: