آیا دستگاه ویدیو رکوردر را به یاد دارید؟ یک دستگاه بزرگ و جاگیر در کنار تلویزیون با کاست‌های ویدیویی فیلم‌های غیر مجاز – این نخستین جلوه‌های سانسور رسانه‌ای در ایران در سال‌های دهه ۱۳۶۰؟ آخرین ویدیو رکوردهای جهان تا پایان ماه اوت تولید می‌شود و سپس برای همیشه دوران این دستگاه‌ها سپری خواهد شد.
شرکت «فونایی»، تنها شرکتی است در جهان که هنوز ویدیو رکوردر و کاست‌های ویدیو تولید می‌کند. به گزارش خبرگزاری فرانسه، این شرکت تا پایان اوت سال جاری تولید این دستگاه‌ها را متوقف خواهد کرد.
شرکت «فونایی» در سال گذشته ۷۵۰ هزار ویدیو رکوردر در سراسر جهان عرضه کرده است. تا پیش از عصر اینترنت ۱۵ میلیون ویدیو رکوردر در جهان تولید می‌شد و به فروش می‌رسید.
۴۰ سال پیش سیستم ویدیوی خانگی و کاست‌های ضبط آنالوگ با نوارهای مغناطیسی «وی اچ اس» و «بتاماکس» به بازار آمد و یک تحول رسانه‌ای را در جهان به وجود آورد.
در سال‌های دهه ۱۳۵۰ ایرانیان برای نخستین بار با این پدیده آشنا شدند، اما بعد از انقلاب داشتن ویدیو و تماشای فیلم‌های ویدیویی ممنوع اعلام شد. این ممنوعیت تا سال ۱۳۷۲ هم همچنان برقرار بود. یک سال بعد در ۲۹ شهریور ۱۳۷۳ به پیشنهاد مصطفی میرسلیم، وزیر وقت وزارت ارشاد اسلامی به جای ممنوعیت ویدیو، ممنوعیت ماهواره در دستور کار نمایندگان مجلس قرار گرفت. میرسلیم استدلال آورده بود: «در مورد آزادسازی ویدئو باید بگوییم آن روزی که ما آن را آزاد کردیم دیدیم که می‌توانیم آن را کنترل کنیم ولی ماهواره در حال حاضر از کنترل ما خارج است.»
خاطره دور فیلم‌های قاچاق
گر دیش ماهواره در روزگار ما بازار دارد، در سال‌های دهه ۱۳۶۰ ویدیوهای قاچاق رونق داشت. انواع فیلم هندی، انواع فیلم‌های خارجی کاراته‌ای، هنگ‌کنگی، و شوهای خارجی، شوهای تلویزیونی در سال‌های قبل از انقلاب و شوهای لوس‌آنجلسی‌ها در بازار سیاه عرضه می‌شد.
نشریه گردون در شماره ۲۹ و ۳۰ خود در گزارشی با عنوان «ویدیو، تحریک، تخریب و تطبیق…» حال و هوای آن روزها را به این شکل وصف می‌کند:
«خیابان‌ها سر شب خلوت می‌شد. جنگ که آمد زود به خانه رفتن، دور خانه دور هم جمع شدن عمومیت پیدا کرد. زنان خانه، از وضع به وجود آمده ناراضی نبودند، چون مرد خانه را سر شب در خانه داشتند. اما دور هم جمع شدن سرگرمی هم می‌خواست. کاسب‌کارها برای رونق بازار به وجود آمده دست به ابتکار زده و عرضه فیلم ویدئویی از هر نوع و مطابق ذوق و سلیقه هر کس را آغاز کردند. راضی‌ها و ناراضی‌ها از وضعیت به وجود آمده استقبال کردند (…) هرج و مرجی که کاسب‌کارها به وجود آوردند، دولت درگیر و گرفتار را ناگهان متوجه ضد ارزش‌ها کرد. پس با سرعت و به شدت مغازه‌های ویدئو بسته شد، فیلم‌های مبتذل جمع‌آوری شد، دیگر کسی نمی‌توانست پوستر ویدئو چاپ کند و در ویترین مغازه به نمایش بگذارد. قلع و قمع جدی که آغاز شد، کاسب‌کارها، آن‌ها که زرنگ‌تر بودند و لو نرفتند کار قاچاق را از سر گرفتند. قیمت‌ها بالا رفت. ویدئوی قاچاق و فیلم‌های قدغن و ممنوعه، مثل هر کالای قاچاق و هر کاسبی زیرزمینی شیوه‌ها و شگردهای جدیدی ابداع شد.»
ویدیو، ایمان و هویت
حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی در اردیبهشت ۹۳ در انتقاد از سیاست ویدیوزدایی از ایران در آن سال‌ها گفته بود: «سال‌های اول انقلاب دغدغه ما این بود که مبادا یک دستگاه ویدئو وارد کشور شود؛ چرا که فکر می‌کردیم اگر وارد شود و با سیمی به تلویزیون وصل شود، دیگر چگونه ایمان را نگه داریم و هویت را حفظ کنیم؟»
علی جنتی، وزیر ارشاد اسلامی هم ممنوعیت ویدیو و ویدیو رکوردرها در ایران را «مضحک» خوانده بود. با این‌حال نکته‌ای که مسئولان به آن اشاره نمی‌کنند این است که بیش و کم هم‌زمان با لغو ممنوعیت ویدیو در ایران، «دی وی دی» به بازارهای جهانی عرضه شده بود. بنابر این ممنوعیت ویدیو خودبخود موضوعیتش را از دست داده بود.
مرتضی موسویان، رئیس مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد اعلام کرده است که ۵۳ درصد از ایرانیان عضو شبکه‌های اجتماعی‌اند. این پرسش در میان می‌آید که آیا برای لغو ممنوعیت شبکه‌های ماهواره‌ای هم ایرانیان می‌بایست منتظر بمانند که آخرین دیش‌های ماهواره‌ای در جهان از خط تولید عبور کنند؟