مجمع جهانی اهل بیت: اسلام یا تشیع؟

حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی صبح شنبه ۲۴ مرداد ششمین «مجمع جهانی اهل بیت» در سالن اجلاس سران در تهران را افتتاح کرد. این مجمع که زیر نظر حوزه‌های علمیه برای گسترش شیعه‌گرایی در جهان عمل می‌کند و از حمایت‌های آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی برخوردار است، هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود. در ششمین دوره مجمع جهانی اهل بیت ۵۰۰ نفر از چهره‌های شناخته شده شیعه از ۱۲۰ کشور (از جمله از عراق و یمن و لبنان) و ۵۰۰ نفر از معممان و غیرمعممان شیعه از ایران شرکت دارند.

در سال ۱۳۹۰ در مجمع پنجم فقط ۶۰۰ نفر شرکت داشتند. به این ترتیب، پس از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی، در دوره اخیر تعداد مدعوین به میزان بیش از ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

در دوره قبل محمود احمدی‌نژاد به یک ضیافت شام و خوش و بش با آیت‌االله احمد جنتی اکتفا کرد، این بار اما حسن روحانی حضور فعال‌تری داشت. نظامیان هم دست‌کم به لحاظ رسانه‌ای از غایبان ششمین مجمع اهل بیت بودند.

اسلام یا تشیع؟

اگر در سال ۱۳۹۰ «بهار عربی» و خیزش‌های آزادیخواهانه در جهان اسلام در دستور کار مجمع جهانی اهل بیت قرار گرفته بود، اکنون، در ششمین دوره برگزاری این مجمع، حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی با اشاره مکرر به توافق‌ هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی اعلام کرد که جمهوری اسلامی از نظامی‌گری فاصله گرفته و مبنا را بر گفت‌و‌گو با مخالفانش در منطقه قرار داده است.

حسن روحانی گفت: «امروز در سطح جهان، دولت جمهوری اسلامی اعلام می‌کند که قدرت ما در سایه منطق ماست، قدرت ما در سایه توان مذاکره ماست و قدرت ما در سایه گفتمان جدید ماست. قدرت ما در سلاح و اسلحه نیست، بلکه قدرت ما در منطق و استدلال و به اهتزاز درآوردن پرچم صلح است.»

در همان حال پنج روز پیش از برگزاری مجمع جهانی اهل بیت، گروهی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی بیانیه‌ای را امضاء کردند و از فرمانده کل قوای مسلح خواستند آزمایش‌های موشکی را از سر بگیرد. فیروزآبادی هم پاسخ داد که رزمایش‌های موشکی با فرمان رهبری جمهوری اسلامی انجام می‌شود.

حسن روحانی در سخنانش به اختلافات بین شیعه و سنی نیز اشاره کرد: «برای ما [عاشقان اهل بیت] شیعه عراقی، شیعه لبنانی و شیعه یمنی با سُنی عراقی، سنی یمنی و سنی لبنانی هیچ تفاوتی ندارد. ما برای همه صلح و امنیت و برای کل منطقه خواهان توسعه هستیم.»

از یک ماه پیش تاکنون مجمع تقریب مذاهب تلاش می‌کند اختلافات مذهبی بین شیعه و سنی در منطقه خاورمیانه را کاهش دهد. آیت‌الله محسن اراکی، نماینده پیشین ولی فقیه در سپاه بدر عراق و دبیرکل کنونی «مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی» در سخنانی جنجالی از اختلاف بین مجمع تقریب و صدا و سیما، دو نهاد تحت نظارت رهبری پرده برداشت و تلویحاً اعتراف کرد که از علمای شیعه برای از میان برداشتن اختلافات مذهبی در جهان اسلام عملاً کاری برنمی‌آید و خواهان مشارکت هنرمندان و روشنفکران شد.

کاوه کوهیار در مقاله‌ای در رادیو زمانه در تفسیر این تلاش‌ها نوشت: «ماهیت نظام اسلامی، نه بر نزدیکی و وحدت شیعه و سنی، بلکه بر پیروزی شیعیان بر همگان، از سنی و دراویش و اهل تصوف گرفته تا مسیحی و کلیمی و مؤمن و کافر استوار است. ادبیات نظام اسلامی باید درست و در چارچوب خودش فهمیده و درک شود. وقتی رهبران نظام اسلامی از نزدیکی مذاهب و وحدت شیعه و سنی سخن می‌گویند منظور و مراد دیگری جز آن ندارند که بقیه نه تنها باید دست از باور و هویت خود بردارند، بلکه باید زعامت و ولایت ولی امر مسلمین جهان را نیز بپذیرند.»

تخریب نمازخانه‌ها: آهنگ وحدت

حسن روحانی در سخنانی که به مناسبت گشایش ششمین مجمع جهانی اهل بیت ایراد کرد، مدعی شد که مبارزه مردم افغانستان با اشغال کشورشان توسط اتحاد جماهیر شوروی و همچنین نهضت‌های آزادیبخش در کشورهای شمال آفریقا که با نام «بهار عربی» شناخته می‌شود، همه برآمده از تعالیم آیت‌االله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران است.

حسن روحانی گفت: «هلال شیعه نداریم، بلکه قمر اسلام و بدر اسلام داریم. امام به ما یاد داد که چگونه پیروان اهل‌ بیت در کنار اهل سنت باشند و برادرانه با هم زندگی کنند و رهبری نیز همواره بر اصل وحدت تکیه کرده‌اند و به ما نیز آموخته‌اند که با یکدیگر متحد باشیم.»

چهارشنبه ، ۷ مرداد ماه نمازخانه اهل سنت در پونک تهران توسط شهرداری و با پشتیبانی نیروهای انتظامی تخریب شد. مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت در دو نامه جداگانه به آیت‌االه علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی به تخریب نمازخانه پونک اعتراض کرد. عبدالحمید در نامه‌اش به حسن روحانی «گسترش افراط‌گرایی» در جهان را معلول عواملی همچون «عدم تحمل»، «عدم توجه به خواسته‌های برحق مردم» و «ندیدن واقعیت‌های موجود» دانست. او به رییس جمهور اسلامی نوشت: «عدم تحمل یک نمازخانه معمولی و تخریب آن در شهری ‌که اجازه ساخت مسجد به شهروندان اهل ‌سنت داده نمی‌شود و مطالبه سی‌وهفت ساله آن‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی ناکام مانده است، تنها [به معنای] جریحه‌دار نمودن احساسات جامعه اهل‌ سنت ایران نیست، بلکه احساسات مسلمانان جهان را نیز جریحه‌دار می‌نماید.»

محمد حسن اختری، سفیر سابق ایران در سوریه به حکم رهبر جمهوری اسلامی دبیر کلی مجمع جهانی اهل بیت را به عهده دارد. برخی از روحانیون بلندپایه مانند عبدالله جواد آملی و محمود هاشمی شاهرودی که از او به عنوان یکی از گزینه‌ها برای رهبری جمهوری اسلامی یاد می‌کنند، و همچنین علی اکبر ولایتی، مشاور رهبر در امور بین‌الملل از اعضای اصلی شورای عالی مجمع اهل بیت‌اند. محمد تقی مصباح یزدی از شورای عالی مجمع کنار گذاشته شده است.

مجمع جهانی اهل بیت کار خود را ۲۸ مرداد ماه با صدور بیانیه‌ای به پایان می‌رساند. بیانیه‌های مجمع معمولاً نمایانگر سیاست‌های راهبردی جمهوری اسلامی برای گسترش تشیع در جهان است که در شورای عالی امنیت ملی هم به بحث گذاشته و معمولاً تصویب می‌شود.

در همین زمینه:

مسأله نظام اسلامی: نزدیکی تشیع و تسنن و جواب فاطمه زهرا

دبیرکل مجمع تقریب: به تنهایی از علما کاری برنمی‌آید

جدال شبکه‌های سنی و شیعه در خاورمیانه